مرمت و بهسازی دیوارهای ترک خورده ، در مقاله قبل علل ایجاد ترک در انواع دیوارها ذکر گردید حال در این مقاله سعی می شود که روش ترمیم ، تقویت و بهسازی دیوارهایی که ترک خورده است را بیان نماییم. همان طور که در بحث ترک دیوار عنوان گردید، ترک دیوار می تواند در دیوارهای آجری ، بتنی ، بلوک سیمانی سبک یا سفال ، بلوک سیمانی سنگین که در ساختمان های روستایی و یک تا دو طبقه و بدون جواز و نظارت مهندس ناظر ساخته می شود رخ دهد . در هر صورت متناسب با نوع مصالح بکار رفته در دیوارهایی که دچار آسیب شده اند و ترک خورده اند باید روش مناسب آن را جهت ترمیم و بهسازی در پیش گرفت.

مقاله مرتبط : ترک های مورب در ساختمان چیست؟

ترمیم و بهسازی دیوارهای آجری باربر ترک خورده

در خصوص دیوارهای آجری باربر که دارای ضخامتی برابر یا بیش از ۲۲ سانتیمتر است، با توجه به اینکه دیوار مورد نظر باربر می باشد ، علاوه بر اینکه نقش دیوار پیرامونی را داشته و یا بعنوان دیوار تقسیم نیز عمل می نماید بارهای حاصل از کف طبقات را نیز تحمل نموده و دارای اهمیت زیادی می باشد . لذا در ترمیم و بهسازی دیوارهای فوق می بایست عملکرد آن به وضع سابق و زمانی که دیوار فاقد ترک بوده و قابلیت سرویس دهی داشته برگردد . در این حالت روش ترمیم ترک ایجاد شده بصورت دوخت دیوار از بخشهای ترک خورده به یکدیگر می باشد. بدین صورت که در ابتدا ترک ایجاد شده در دیوار از خرده آجر و ملات های شکسته شده تمیز گردیده و عاری از هرگونه نخاله های حاصل از ترک و شکستگی باشد سپس فضای خالی شده با فرچه سیمی تمیز گردیده و سپس با آبفشان ترکهای موجود شستشو می شود.

در شرایطی که هنوز بر روی دیوار رطوبت وجود دارد و به اصطلاح آجرها دونم می باشند با استفاده از ملات ترمیمی پایه سیمانی فضای خالی مابین ترک ها به دقت پر می گردد . لازم به ذکر است عملیات پرکردن ترک باید لایه به لایه و با سنبه انجام گیرد و بصورت فشرده ملات را به داخل کلیه فضاهای خالی و حفرات ایجاد شده هدایت نمود . بعد از انجام عملیات پر کردن ترک از یک سمت دیوار چنانچه دسترسی به سمت دیگر دیوار وجود دارد کلیه عملیات ذکر شده را در سمت دیگر دیوار انجام خواهیم داد . البته بهتر است با فاصله زمانی یک روز بعد از پر کردن ترک در یک سمت دیوار ، سمت دیگر آن شروع شود تا ملات ترمیم آن سمت دیوار خشک شده باشد. لازم به ذکر است که عملیات کیورینگ در خصوص کار با ملات ترمیمی از اهمیت بالایی برخوردار بوده و بمدت ۳ روز و هر روز ۳ الی ۵ بار می بایست سطح ملات با آب اسپری گردد .

بعد از اتمام عملیات پر کردن ترک ها با ملات ترمیمی و خشک شدن کامل آنها و اتمام دوره کیورینگ می بایست متناسب با ضخامت و ملات مابین رج های آجر و میزان کیفیت و استقامت دیوار نسبت به سوراخ کردن دیوار در اطراف ترک به فواصل تقریبی ۲۰ الی ۳۰ سانتیمتر اقدام می گردد . قطر مته بکار رفته ۱۴ میلیمتر و عمق کاشت در حدود ۱۵ سانتیمتر می باشد اگر ضخامت دیوار در حدود ۲۰ سانتیمتر باشد و دسترسی به طرف دیگر دیوار میسر باشد بهتر است که سوراخکاری انجام شده به طور کامل انجام گیرد و از دیوار بطور کامل عبور نماید اما اگر ضخامت دیوار مورد نظر بیش از ۲۲ سانتیمتر و در حدود ۳۵ یا ۴۵ سانتیمتری باشد سوراخکاری در هر سمت بطور مجزا انجام می‌گیرد . قبل از اقدام به کاشت میلگرد روی ترک های ترمیم شده ورق رابیتس به عرض ۴۰ سانتیمتر نصب می گردد . سپس با استفاده از میلگرد نمره ۱۲ که بصورت U شکل در آورده ایم بصورت منگنه دوخت در سوراخ های ایجاد شده در اطراف ترک با استفاده از چسبهای پایه پلی استایرن که مناسب کاشت میلگرد دوخت جهت بهسازی دیوار می باشد کاشت می گردد .

توضیح اینکه قبل از مبادرت به تزریق چسب و کاشت میلگرد باید سوراخ ایجاد شده با دستگاه بلوور هواگیری شده و تمیز گردد و نیز با آب شستشو شود . بهتر است بعد از انجام عملیات کاشت و متناسب با نوع دیوار بدلیل اهمیت و میزان باربری آن ، خصوصا نیروی زلزله مجددا روی سطوح رابیتس و میلگردهای کاسته شده با ملات ترمیمی پوشش داده شود . این روش مناسب ترین و ایمن ترین روش جهت  ترمیم تقویت و بهسازی دیوارهای آسیب دیده و ترک خورده به لحاظ نشست یا حتی زلزله می باشد . روش ذکر شده در بالا در خصوص دیوارهای آجری ضخیم و باربر بود و می تواند هر نوع دیوار آجری اعم از آجر فشاری و بهمنی یا آجر سفالی سوراخدار را در بر گیرد .

در ارتباط با اصلاح و ترمیم دیوارهای غیر آجری سبک مانند دیوارهای تقسیم و یا پیرامونی در ساختمان های نوساز و آپارتمانی که از جنس سفال یا بلوک سیمانی سبک مانند بلوک های به اصطلاح لیکا روش فرق می کند چون اولا نمی توان با سوراخکاری و کاشت میلگرد دوخت ترک های دیوار را به یکدیگر منگنه کرد . چون بلوک ها مجوف بوده و دارای فضای خالی می باشند . در ثانی اکثر دیوارهای در این بخش غیر بار بوده و فقط نقش تقسیم یا پارتیشن را داشته و نیرو یا باری از سقف بر روی این گونه دیوارها وارد نمی گردد. در نتیجه ترک های ایجاد شده در این نوع دیوارها نمی توانند حاصل تحمل نیروی برشی ناشی از زلزله باشد و بیشتر ناشی از تغییر شکل های سازه ای مانند نشست ساختمان یا خیز تیرها و تیرچه های روی دیوار می باشد . بنابراین نیازی به تقویت پر قدرت و همه جانبه نمی باشد . اما هر نوع دیواری که دارای ترک می باشد باید اولا عامل بوجود آورنده ترک را از بین برد و سپس تحت هر شرایطی به نحوی ترک مورد نظر ترمیم و بهسازی گردد که به هیچ‌وجه در آینده دیوار اصلاح شده از این ناحیه دچار ترک و شکست نگردد . 

پیشنهاد مقاله : مقاوم سازی دیوار آجری

ترمیم و بهسازی دیوارهای غیر آجری سبک

جهت ترمیم و بهسازی این نوع دیوارها از چند روش می توان استفاده نمود. یکی از روش ها، استفاده از وال مش wall mesh می باشد . در این روش بعد از رفع عامل ایجاد ترک در دیوار ترک مورد نظر لق گیری شده و تمیز می گردد و لبه های آن با فرچه سیمی تمیز می گردد . سپس سعی می گردد یا ملات ترمیمی پایه سیمانی یا پایه اپوکسی درز ایجاد شده ناشی از ترک پوشانده شود . از آن جهت ملات پایه اپوکسی نیز پیشنهاد می‌گردد که بدلیل اینکه دیوارها مجوف و توخالی می باشد و قرار نیست که داخل بلوک سیمانی یا سفالی پر شود بنابراین فقط به اندازه ضخامت پوسته سفال یا بلوک سیمانی ملات استفاده شده و اگر هم از ملات پایه اپوکسی استفاده شود مصرف چندانی نخواهد داشت.

اما در صورت استفاده از ملات پایه اپوکسی میزان چسبندگی ترک ها به یکدیگر ایده آل و کافی خواهد بود. در هر صورت بعد از انجام عملیات پر کردن درز ترک ها دال مش را که توری از جنس پلی اتیلن می باشد را به عرض ۴۰ الی ۵۰ سانتیمتر بر روی ناحیه ترک به نحوی قرار می دهیم تا درز ترک در وسط توری قرار گیرد. حال با تهیه ملات مخصوص وال مش سطح توری را اندود کرده و می پوشانیم . با انجام اقدامات فوق، دیوار با مصالح سبک و مجوف بهسازی گردیده و ترمیم آن به اتمام می رسد.

در خصوص دیوارهایی که با مصالح سبک اجرا گردیده ولی از بلوکهای سیمانی سبک و سفالی مجوف استفاده نشده بلکه از بلوکهای تو پر مانند بلوکهای AAC ( سیپورکس و هبلکس) استفاده شده است روش تقویت دیوارهایی از این مدل هم می تواند مانند ترمیم و بهسازی دیوارهای ترک خورده با مصالح سبک مجوف باشد و هم می تواند مانند دیوارهای آجری باربر تقویت و ترمیم گردند . فقط در این میان باید با قضاوت مهندسی در خصوص تشخیص مناسبترین روش به لحاظ عملکرد و کارایی و در نظر گرفتن صرفه اقتصادی اقدام نمود . بطور مثال پیشنهاد می گردد عملیات پر کردن ترک ها مانند پر کردن ترک در دیوار های آجری ضخیم و باربر باشد ولی دیگر از روش منگنه دیوار یا کاشت میلگرد استفاده نشده و همان نصب وال مش کفایت می کند. 

روش ترمیم و بهسازی ترک در دیوارهای بتنی 

در این حالت بدلیل اینکه دیوارهای بتنی عملکرد سازه ای داشته و نقش مهمی در استراکچر یک بنا ایفاء می نمایند لذا چنانچه دچار ترک گردیده باشند ، در وهله اول می بایست مطالعه و بررسی جامعی صورت گیرد تا مشخص شود که علت ترک در دیوار چه عاملی بوده است. سپس با رفع عامل مربوطه اقدام به ترمیم و بهسازی دیوار مذکور کرد . البته معمولا وجود ترک در دیوارهای بتنی مانند دیوار برشی و یا دیوار حائل اعمال بار فوق العاده به دیوار نبوده مگر اینکه زلزله ای رخ داده باشد و یا رانش خاک اتفاق افتاده باشد تا دیوار برشی یا دیوار حائل دچار ترک و شکست گردیده باشد . در این حالت تقویت و مقاوم سازی دیوار بتنی می بایست با انجام محاسبات مقاوم سازی و انجام آزمایشات مربوطه در خصوص میلگردهای بکار رفته در آن بمنظور کنترل گسیختگی میلگردها و نیز مقاومت فشاری بتن صورت گیرد . بنابراین معمولا ترک های بوجود آمده در دیوارهای بتنی بدلیل اعمال نیرویی خارج از تحمل دیوار نبوده و عمدتا ضعف اجرایی مانند درز سرد و قطع بتن و ... می باشد . اما بدلیل اینکه دیوارهای بتنی نقش مهمی در سازه دارند نباید وجود ترک را ولو اجرایی در آنها را نادیده گرفت و می بایست آنها را ترمیم و بهسازی کرد .

روش مناسب جهت ترمیم ترک های ایجاد شده در دیوارهای بتنی تزریق چسبهای اپوکسی با پمپ تزریق بوده تا چسب با فشار مناسب به تمام حفرات و خلل و فرج های موجود در ترک رخنه نموده و پر نماید . بدین منظور در ابتدا مسیر ترک ها، لق گیری و تمیز گردیده و بعد از فرچه کشی و شستشو بوسیله دریل سوراخ‌هایی در مسیر ترک ایجاد می گردد. سپس پکرگذاری شده و بعد از نصب پکر کلیه مسیر ترک با بتونه اپوکسی بتونه می گردد . بعد از خشک شدن بتونه ها با استفاده از دستگاه پمپ تزریق بداخل ترک ها از طریق پکرها مواد اپوکسی تزریق می گردد . این کار تا پر شدن کلیه ترک ها و پکرها ادامه یافته و کار تزریق به اتمام می رسد. بعد از انجام عملیات تزریق با توجه به حساسیت سازه و دیوار مورد نظر بهتر است مسیر ترک با استفاده از الیاف FRP تقویت گردد. در این مرحله امکان دارد بدلیل وجود ضعف در دیوار مذکور نیاز شود تا کل دیوار با استفاده از الیاف FRP و در چند لایه تقویت گردد . 

سخن پایانی 

در پایان متذکر می شود که در  انتخاب روش های تقویت و بهسازی دیوارهای ترک خورده و آسیب دیده قضاوت مهندسی و تشخیص اینکه از چه روشی استفاده گردد بسیار مهم بوده و تجربه عوامل طراح مقاوم سازی در اجرای عملیات مذکور از اهمیت بالایی برخوردار است.