در قرون اخیر رشد جمعیت در دنیا به طور چشمگیری رو به ازدیاد نهاد. بشر از لحاظ علمی و فنی مشکلات بسیاری را حل نمود. در ساخت مسکن نیز تحولات عمده ای به وجود آورد و ساختن خانه های تک واحدی جوابگوی احتیاجات جوامع نبود و به همین علت سیستم خانه سازی به کلی دگرگون شد و از مصالح مقاوم تر در صنعت ساختمان استفاده گردید.

ساختمان برای سکونت و به عنوان سر پناه یا برای کار ساخته می‌شود که محیط را به دو بخش درون و بیرون تقسیم می‌کند. به طور کلی هر سازه ای را می توان ساختمان نامید. منظور از ساختمان، بنایی ساخته شده از مصالحی همچون سیمان، آجر، گچ، آهن و غیره است.

تعریف مدیریت ساخت

مدیریت ساخت و ساز عبارت است از برنامه ریزی کلی، هماهنگی و کنترل روند ساخت و ساز از ابتدا تا انتها. هدف از این نوع مدیریت ایجاد پروژه ای است که نیازهای افراد بر اساس بودجه و برنامه ریزی را رفع نموده و از کیفیت، ایمنی و ریسک قابل قبول برخوردار باشد.

مدیران پروژه اغلب با اثبات مدیریت کارآمد خود در پروژه های با ارزش مشابه، جایگاه خود را به دست می آورند و توسعه ساختمان سازی به صورت گروهی لازمه موفقیت آن ها در مدیریت پروژه های مختلف است که این امر منجر به سازندگی با کیفیت بالا و پیشرفت پایدار و هماهنگ می شود. نیروهای خوب کاری در بحث ساختمان سازی از سوء مدیریت در خصوص مصالح ساختمانی عدم تمیز بودن محل پروژه و نقص در ساخت و ساز جلوگیری می‌کنند، از این رو نقش بسیار مؤثری در کاهش هزینه های کل پروژه ایفا می‌نمایند.

مدیریت ساخت یعنی کنترل زمان، هزینه و برنامه ریزی و داشتن مهارت های مناسب برای این مشکلاتی که در این مقاله ذکر کردیم. این مشکلات تنها تعداد بسیار کمی از مشکلات پروژه های عمرانی بوده است. الان کشورهای پیشرفته مثل آمریکا و کانادا چرا اینقدر در پروژه هایشان پیشرفت کرده اند .

چرا کشوری مثل دبی که چند سال پیش بیابانی بیشتر نبود الان بهترین سازه های جهان را می سازد؟ آیا این همان مدیریت درست نیست؟ خیلی افراد می‌گویند کشوری مانند دبی از متخصصان اروپایی، آمریکایی و غیره استفاده کرده است. جالب است بدانید بسیاری از بهترین متخصص کشورهای جهان، ایرانی هستند و مشکل ما در انجام طراحی و تحلیل سازه ها نیست.

نحوه پیش بردن امور در مدیریت طرح و ساخت

در روش طرح و ساخت، مدیر طرح به همراه کارفرما به صورت درون سازمانی با بهره گیری از ایده ها و طرح های اولیه پروژه، اقدام به برآورده کردن خواسته های سرمایه گذار می‌کنند. آنها این کار را تا زمان اخذ تأیدیه و پیروزی مناقصه ادامه می دهند.

در روش طرح و ساخت معمولاً چندین طرح ارائه می‌شود تا یکی از آن‌ها در مناقصه طی روز شود. این طرح ها باید اقتصادی ترین طرح از نظر مصالح ساختمانی، خرید و اجاره ابزار، استخدام پرسنل غیره باشند. بدیهی است که بهترین طرح با کمترین هزینه در مناقصه پیروز خواهد شد.

هدف از مدیریت ساخت چیست؟

پروژه‌های ساختمانی معمولاً شامل صدها فعالیت مختلف در چندین فاز متفاوت است. هر یک از مراحل ساخت و ساز نیاز به دانش مهندسی و توانایی حل مسأله برای ادامه روند پروژه را دارد. با توجه به ماهیت پیچیده و غالباً متغیر پروژه‌های ساختمانی، نقش اصلی مدیریت ساخت یا بهتر است بگوییم «مدیر ساخت»، این است که پروژه را طبق برنامه به جلو پیش ببرد.

هدف این است که پروژه مدیریت شود تا به موقع و با بودجه از پیش تعیین شده و مطابق با ضوابط و مقررات ساختمانی به اتمام برسد. این مهم می‌تواند شامل برنامه‌ریزی و مدیریت هزینه، کیفیت و ایمنی باشد که برای انواع پروژه‌های ساختمانی اعم از مسکونی، تجاری، اداری، صنعتی، راهسازی، محیط زیست و سایر موارد باشد.

مدیریت ساخت چه مزایایی دارد؟

بدون وجود مدیریت ساخت و ساز، پروژه در معرض خطرات پیش‌بینی نشده قرار می‌گیرد. هنگامی که پروژه در مراحل اولیه قرار دارد، مدیر ساخت نه تنها می‌تواند برای مشکلات احتمالی برنامه ریزی بهتری ایجاد کند، بلکه می‌تواند از فرصت‌های صرفه‌جویی در وقت و زمان نیز بهره‌مند شود.

بیشتر پروژه‌های ساختمانی می‌توانند به چندین پروژه کوچک‌تر یا فازهای مختلف ساختمانی تقسیم شوند. یکی از مزایای اصلی کار با یک مدیر ساخت این است که برنامه زمان‌بندی پروژه کنار هم قرار می‌گیرد تا چندین مورد از این کارهای کوچک به طور همزمان اتفاق بیفتند تا پروژه سریع‌تر شروع و به پایان برسد.

مزیت دیگر مدیریت ساخت «مهندسی ارزش» است. یک مدیر ساخت که در مرحله طراحی با یک تیم کار می‌کند، قادر خواهد بود فرصت‌هایی را برای پس‌انداز مالی ایجاد کند بدون اینکه جلوه و کیفیت کار کاهش یابد. علاوه بر این، او می‌تواند در مناطقی که ممکن است وقت و هزینه اضافی لازم باشد و ارزش سرمایه‌گذاری برای منافع پروژه را دارا باشد، مشاوره دهد.

تفاوت مدیریت پروژه با مدیریت ساخت در چیست؟

اولین تفاوت این دو در رابطه آنها با سه طرف ذکر شده در بالا است. در مدیریت پروژه، مشاور و پیمانکار هیچگونه قرارداد رسمی با یکدیگر ندارند. در واقع آنها یک رابطه با واسطه دارند که مشخص می‌کند هر کدام چه وظایفی دارند و چگونه باید با یکدیگر کار کنند. وظایف آن‌ها بر روی همدیگر تأثیرگذار خواهد بود اما قرارداد آن‌ها تنها با کارفرما است.

در مدیریت ساخت، پیمانکار رابطه مستقیم با مشاور دارد اما هیچ رابطه مستقیمی با کافرما ندارد. در این حالت کارفرما و پیمانکار یک رابطه با واسطه دارند. و حتی حق الزحمه پیمانکار با واسطه مشاور (اما توسط کارفرما) پرداخت می‌شود.

نقش یک پیمانکار در مدیریت ساخت و ساز

پس از اینکه مرحله طراحی ساخت و ساز به اتمام می‌رسد، مدیر پروژه از طریق روند مناقضه، پیمانکارانی را برای پروژه برمی گزیند.پیمانکاران از طریق یکی از سه روش کم ترین مبلغ پیشنهادی، بالاترین ارزش و براساس صلاحیت انتخاب می‌شوند.پیمانکاران باید بتوانند از پس کارهایی مانند ایمنی عمومی، مدیریت زمان، مدیریت هزینه،مدیریت کیفیت، تصمیم گیری، محاسبات، طراحی ها و منابع انسانی برآیند.

از مدیریت پیمان ساخت در چه پروژه هایی می‌توان استفاده کرد؟

قراردادهای مدیریت پیمان ساخت، برای پروژه هایی مناسب است که از طریق روش های مدیریتی تهیه می‌شوندو برای هر کدام از مواردی نظیر طراحی، مدیریت و ساخت پروژه قراردادی جداگانه مورد نظر باشد.این نوع قراردادها، با نرخی توافقی به صورت ساعتی یا روزانه منعقد می‌شوند که  ممکن است شامل هزینه های اضافی هم باشد که در حین ساخت ظاهرمی شوند.

تمامی این هزینه ها هم باید در قرارداد گنجانده شده و مستقیماً ذکر شوند.گاهی اوقات خریدار یا مالک برای به حداقل رساندن ضرر و ریسک، محدودیتی در مدت زمان پروژه تعیین می‌کند که این نوع موارد را هم باید در قرارداد لحاظ کنند.

مسئولیت‌های یک مدیر ساخت و ساز

کارهایی که یک مدیر ساخت و ساز باید انجام بده عبارتند از:

مدیریت کیفیت: یکی از مهم‌ترین وظایف مدیر ساخت و ساز این هست که اطمینان حاصل کنند‌ هرکسی کارش رو در نهایت کیفیت انجام می‌دهد و سرهم بندی نمی‌کند.

مدیریت هزینه‌: یک مدیر ساخت و ساز خوب دائماً بر هزینه‌ها نظارت دارد و وقتی‌که مسائل و مشکلات پیش‌بینی‌نشده پیش می‌آید، تغییرات لازم رو انجام می‌دهد و مدیریت می‌کند.

مدیریت امنیت: مدیران ساخت و ساز مسئولیت دارد که خطرات ایمنی احتمالی رو از محیط کار پاکسازی کنند‌.

مدیریت قرارداد: یک مدیر ساخت و ساز باید اطمینان حاصل کند که تمامی مقررات قرارداد با هم تطبیق دارد و تمامی طرف‌ها هم از این قرارداد راضی هستند.

همچنین مدیران ساخت و ساز باید تمامی افراد عضو رو در مورد پروژه در جریان بگذارند. این افراد شامل کارفرماها، معماران و یا پیمانکار و… می‌شود و اگر مشکلی پیش امد، مدیر باید به سرعت برای رفع ان اقدام کنه.

فرآیند مدیریت پروژه

فرآیند مدیریت پروژه با تشخیص و شناسایی نیاز کاربر، محدودیت های پروژه، منابع مورد نیاز و در نظر گرفتن اهداف واقعی به منظور دستیابی به اهداف استراتژیک شروع می‌شود. این فرآیند ممکن است روندی تکراری داشته باشد زیرا همواره اطلاعات جدید با تلاش متخصصین در اختیار مدیر قرار خواهند گرفت. مرحله ساخت و ساز نیز بسیار با اهمیت است زیرا کیفیت پروژه تکمیل شده رابطه مستقیمی با مدیریت ساخت دارد. کیفیت ساخت به تکمیل و کیفیت اسناد مربوط به قرارداد که توسط طراح، کارگران، سرپرست های میدانی و کیفیت مصالح آماده می‌شوند، وابسته است. همچنین برخورداری از نیروی کار ماهر و مدیریت مؤثر بر آن ها از جمله نیازهای ضروری برای ارتقاء کیفیت پروژه می‌باشند.